07
07
2014

Nakayama Hakudo – kim był?

hakudo
Historia odnotowuje tylko kilku mistrzów szermierki, którzy byli w takim stanie wpłynąć swoją osobą na całą generację polityków, wojska, policji, nauczycieli (wychowawców) i zwykłych ludzi jednocześnie. Mistrza, którego uczniowie (nawet jednodniowi) byli pod takim wrażeniem, że nawet po blisko siedemdziesięciu latach po jego śmierci potrafili drobiazgowo omawiać swoje z nim doświadczenia. Pierwszy w historii San-Dou-no-Hanshi1 (三道の藩士).23

  • Dyrektor w Drugim Pokoleniu Yushinkan Dojo (道場) – miejsca treningów sportów walki. Szkoła Yushinkan ufundowana przez Negishi Goro, mieszcząca się początkowo w dzielnicy Nishi-Kanda (西神田) dystryktu Chiyoda miasta Tokio później przeniesiona do dzielnicy Yūtenji (祐天寺) dystryktu Meguro miasta Tokio (有信館道場の第二代館長).
  • Dyrektor w Drugim Pokoleniu Kanto Ha Shindo Munen Ryu Kenjutsu (関東派神道無念流剣術の第二代目宗家).
  • Twórca Musō Shinden Ryū Iaido (夢想神傳流居合道) i Nakayama no Jō (杖)- drewniany kij o przekroju koła wykorzystywany w sztukach walki (中山の杖).
  • Kendo・Iaido・Jodo・San-Dou-no-Hanshi (剣道・居合道・杖道・三道の藩士).

nakayamah01-500h1-218x300
Okres dzieciństwa i wczesnej młodości.

mon

Nakayama Otsuyoshi (中山乙吉) urodził się w Imae, mieście Komatsu, prefekturze Ishikawa w 1873 roku (inne źródła podają lata 1872 i 1869) w rodzinie o korzeniach samurajskich jako 8 syn członka klanu Maeda4.
Gdy miał 5 lat jego rodzina przeniosła się do Nakacho w Toyama5, gdzie otworzyła małą restaurację yakitori6. Jako 8 latek Nakayama Otsuyoshi został zatrudniony jako pomoc kuchenna w miejscowym ryokanie7. Jeden z zarządzających Takazawa Toyoshi widząc chłopca bawiącego się bokkenem8 zrobionym z gałęzi zachęcił go do kształcenia się w sztuce szermierki. W wieku 11 lat młody Otsuyoshi dostał się do Saito Michinori dojo – szkoły szermierki Yamaguchi Ha Itto Ryu9 mieszczącej się w Hoshii-cho. Kształcił się pod różnymi nauczycielami do czasu gdy z Tokio przybył Hosoda Kenzo. Kenzo, nauczyciel w ramach wymiany między szkołami został skierowany do Toyama przez Ministerstwo Edukacji. Był członkiem Yushinkan Dojo (有信館道場), szkoły Shindo Munen Ryu10 prowadzonej przez Negishi Shingoro, który swoimi historiami i przemyśleniami na temat szermierki wywarł ogromny wpływ na Otsuyoshi kształtując jego światopogląd.

nakayama-kendotebikiso-237x300

Początek dorosłego życia i ciężkiego treningu.

W 1891 roku Nakayama Otsuyoshi za zgodą rodziny ruszył do Tokio uczyć się kenjutsu11.

Dzięki listowi polecającemu od Kenzo w wieku 19 lat został przyjęty do Shingoro Yushinkan. W tym czasie zmienił nazwisko na Hakudo (博道). Ciężko trenował, zachęcony przez Shingoro poznawał inne style, rozwijał się także pod względem literackim. Mordercza praca opłaciła się i Hokudo szybko awansował. W 1906 stoczył kilka pojedynków, które były charakterystyczne dla tego początkowego etapu jego rozwoju szermierczego. Na Dai Nippon Butokusai Enbu Taikai12 pokonał Ozawa Jiro i Takano Shigeyoshi ze szkoły Hokushin Itto Ryu13, Koseki Kiyomasa ze szkoły Muhen Ryu14 oraz Sasaki Masanobu z Suifu Ryu15. W wieku 23 lat otrzymał Jun-Menkyo16, a gdy miał 27 lat otrzymał licencję Menkyo, Inkyo. Rok później przyznano mu tytuł Daihan (Aktywny Dyrektor), poślubił też córkę Shigoro i został adoptowany przez rodzinę Negishi. W związku z tym ponownie zmienił nazwisko, tym razem na Negishi Hakudo.

nakayama

Szermierz podróżnik

W 1912 roku Shingoro wyznaczył Hakudo na swojego reprezentanta w komitecie odpowiedzialnym za stworzenie Dai Nippon Teikoku Kendo Kata17. Po rozstaniu się z rodziną Negishi (z powodów osobistych) wraz z żoną powrócił do rodziny Hakudo i zbudował własne dojo w Masagocho, oddziale Hongo (obecnie Bunkyo). Dostał również pozwolenie na używanie nazwy Yushinkan. Był w Japonii szeroko znany ze swoich umiejętności, jednak nadal podróżował po Japonii studiując różne szkoły walki m.in. Itto Shoden Muto Ryu, Ono ha Itto Ryu, Hokushin Itto Ryu, (Toda) Buko Ryu, Nen Ryu, Shinkage Ryu, Musashi Enmei Ryu, Jigen Ryu, Ichiden Ryu i Ooki-Isshin Ryu. W trakcie swoich poszukiwań odkrył dwie szkoły, które na zawsze zmieniły jego życie: Shinto Muso Ryu18 (神道夢想流) i Muso Shinden Eishin Ryu19 (無双神傳英信流).

nomadojo-kendokata
Uczeń i Nauczyciel

W 1916 roku Hakudo poznał Tosa Eishin Ryu20 dzięki Itagaki Taisuke (słynny mąż stanu i uczeń sensei Oe Masamichi). Hakudo uczył się Iai przed Shindo Munen Ryu, lecz miał uczucie, że czegoś mu brakuje. Początkowo udał się do sensei Oe Masamichi21 prosić o naukę, ale został odrzucony. Taisuke widząc jak bardzo Hakudo chce poznać styl przedstawił go nauczycielom Hosokawa Yoshimasa ze szkoły Muso Shinden Eishin Ryu (Shinmomura Ha Hasegawa Eishin Ryu) i Morimoto Tokumi ze szkoły Goto Ha Muso Jikiden Eishin Ryu22 (Tanimura Ha Hasegawa Eishin Ryu). Hakudo został zaakceptowany przez obu sensei co czyniło go pierwszym w historii człowiekiem z zewnątrz, który mógł się uczyć Tosa Eishin Ryu.

W roku 1920 Nippon Butokukai uhonorował go tytułem Hanshi zarówno w Kendo jak i Iaido. W 1922 uzyskał certyfikaty Menkyo Kaiden w Goto Ha Muso Jikiden Eishin Ryu od sensei Tokumi and Menkyo w Muso Shinden Eishin Ryu od sensei Yoshimasa.

hakudo-2

W 1925 Hakudo został poproszony przez głównego instruktora szermierki Akademii Rikugun Toyama (szkoły wojskowej) o pomoc przy tworzeniu systemu Gunto Soho (軍刀操法), metody manipulowania mieczami wojskowymi. Hakudo badając problem wykształcił 5 stojących iai kata, które stanowiły podstawę Toyama Ryu Guntojutsu23. W tym samym roku Hakudo wspierał Noma Seiji przy konstrukcji sławnego Noma dojo24.

Narodziny Musō Shinden Ryū i współczesnego Kendo

W 1930 Butokukai wezwało Hakudo by po raz pierwszy w historii zademonstrował publicznie Muso Shinden Eishin Ryu. Hakudo miał jednak problem – nie mógł pokazywać stylu, bo nie otrzymał Menkyo Kaiden. Dlatego podczas pokazu zademonstrował sztukę jako ”Musō Shinden Ryū Battojutsu” (無双神伝流抜刀術).

W 1933 roku Hakudo zmienił strukturę tego czego nauczył się w Kochi25 i stworzył Musō Shinden Ryū (夢想神伝流), w nazwie użył chińskich znaków oznaczających sen lub wizję.

W tym czasie Hakudo był świadkiem śmierci stylizowanego Gekiken26 i narodzin współczesnego Kendo27. Kendo stało się popularne i Hakudo dużo podróżował po Japonii ucząc tej dyscypliny. Wybuchła II wojna światowa.

nakayama_hakudo

Okres powojenny

W efekcie II wojny światowej sztuki walki zostały w Japonii zakazane i nauczanie ich napotkało ogromne trudności. Hakudo wraz z innymi mistrzami walczył o prawo do praktykowania sztuk walki. W końcu przy pomocy Sasamori Junzo, Kuroda Yasuji oraz Kunii Zenya wywalczono zniesienie nakazu. Jednak Hakudo musiał stawić czoło gorzkiej rzeczywistości – wielu uczniów nie przeżyło wojny a tylko niewielki procent pozostałych wrócił ćwiczyć. Budo zaczęło upadać. Hakudo czuł, że nadeszła pora na zmiany. Przystosował więc Muso Shinden Ryu tak by służył ogółowi. Jego celem było zmniejszenie agresywnej natury kata i uwypuklenie duchowej strony ryu.

Człowiek nazywany “Ostatnim (Prawdziwym) Mistrzem Sztuk Walki” (最後の武芸者) umarł w 1958 roku w wieku 85 lat. Dziedzictwo Hakudo przejął jego syn Nakayama Zendo.

Powyższy artykuł jest próbą przybliżenia sylwetki Nakayama Hakudo dla osób ćwiczących Iaido w Polsce. Dziękujemy twórcom artykułu pt.: “A Lineage all but Forgotten: The Yushinkan (Nakayama Hakudo)” za ich czas i pracę oraz zapraszamy na ich stronę w języku angielskim. kenshi247.net.

Artykuł opracowała i przetłumaczyła Olimpia Bielecka.

  1. San-Dou-no-Hanshi to honorowy tytuł nadawany tym, którzy otrzymali Hanshi w Kendo, Iaido i Jodo z rąk Nippon Butokukai lub Zen Nippon Kendo.
  2. Hanshi (範士 czytane はんし) tytuł ten oznacza eksperta w dziedzinie sztuk walki “nauczyciela nauczycieli”. Jest używany przez różne sztuki walki tylko dla kilku najlepszych instruktorów danego stylu, czasami tłumaczone jako “Wielki Mistrz”.
  3. Nippon Butokukai – pełna nazwa to Dai Nippon Butokukai (Stowarzyszenie Cnót Wojennych Wielkiej Japonii) było kierowane przez najbardziej znaczące postacie ze świata bujutsu (sztuki walki) i budo (drogi walki). Było prekursorem Zen Nippon Kendo Renmei. Cele stowarzyszenia to między innymi: kontrola i zrzeszanie ludzi trenujących Kendo (także Iaidō i Jōdō), promowanie ducha Kendo, organizowanie turniejów i zawodów, prowadzenie seminariów trenerskich.
  4. Klan Maeda (前田氏, Maeda-shi) gałąź klanu Sugawara, jeden z najbardziej wpływowych rodów samurajskich.
  5. Toyama (富山市, Toyama-shi) miasto i prefektura znajduje się na wybrzeżu Morza Japońskiego w regionie Chubu na centralnym Honsiu.
  6. yakitori – (焼き鳥/やきとり/ヤキトリ) to szaszłyk drobiowy, opiekany na węglu drzewnym na grillu.
  7. ryokan (旅館,) – tradycyjna japońska gospoda (zajazd, hotel) świadcząca usługi noclegu i wyżywienia dla podróżujących.
  8. bokken (木剣, bokken lub bokutō, 木刀) – drewniany miecz do ćwiczeń, zwykle o kształcie katany.
  9. Toyama Han Den Yamaguchi Ha Itto Ryu (富山藩傳山口派一刀流): Styl ten stworzony przez Yamaguchi Bokushinsai był syntezą kilku stylów. Szkoła z biegiem czasu popadła w zapomnienie.
  10. Shindo Munen Ryu (神道無念流) – szkoła założona przez Fukui Hyoemon Yoshihira (福井兵右衛門嘉平) w XVIII wieku, więcej.
  11. Kenjutsu (剣術) jest jedną z klasycznych japońskich sztuk walki mieczem, tzw. koryū-bujutsu. Więcej.
  12. Enbu Taikai – publiczna demonstracja danego stylu lub szkoły połączona z turniejem.
  13. Hokushin Itto Ryu (北辰一刀流) – szkoła założona przez Chiba Shusaku Narimasa w roku 1820. W późniejszym okresie 8 zestawów technik szkoły zostały zredukowane do trzech i dołączyły do stylu techniki iaijutsu i naginata.
  14. Muhen-ryu (無辺流) – szkoła powstała w okresie Edo (XIX w.). W Muhen Ryu zarówno naginata jak i bo używają tych samych form.
  15. Suifu Ryu (水府流) – szkoła założona przez Tokugawa Nariaki, synteza 3 głównych sztuk walki mieczem klanu Mito (Mito Han Den): Shindo Munen Ryu, Hokushin Itto Ryu i Togun Ryu.
  16. Jun-Menkyo (順免許) – tytuł oznaczający dosłownie: “Uporządkowana Licencja”; to zwój wydawany przez kilka ryu (szkół, dyscyplin), zwykle poprzedzający zwój Menkyo.
  17. Dai Nippon Teikoku Kendo Kata (大日本帝国剣道形) – dosłownie: “Większe Kendo Kata Imperialnej Japonii” było prekursorem Nippon Kendo Kata (日本剣道形).
  18. Shinto Muso Ryu (神道夢想流): Założone przez Musō Gonnosuke Katsuyoshi; Gonnosuke połączył włócznię, naginatę, miecz i kij bo w jedną wszechstronną broń.
  19. Muso Shinden Eishin Ryu (無双神傳英信流): Szkoła założona przez Hayashizaki Jinsuke Shigenobu później zmieniona przez Hasegawa Chikaranosuke Eishin.
  20. Tosa Eishin Ryu (土佐英信流): to zbiorcze odniesienie do Muso Jikiden Eishin Ryu/Muso Shinden Eishin Ryu nauczane w ramach posiadłości Yamauchi. To jedna z kilku Otome Ryu (御留流) rodu Yamauchi przeznaczona wyłącznie dla wojowników Yamauchi.
  21. Oe Masamichi – 17 dyrektor szkoły, sformalizował użycie nazwy Muso Jikiden Eishin Ryu a także włączył do programów nauczania 11 technik Omori Ryu. Do pierwotnego tate-hiza i technik stojących dodał zestaw form seiza waza.
  22. Goto Ha Muso Jikiden Eishin Ryu (五藤派無双直傳英信流): Pierwotnie szkoła założona przez Hayashizaki Jinsuke Shigenobu później zmieniona przez Hasegawa Chikaranosuke Eishin. Styl był przekazywany latami aż dotarł do Tanimura Kamenojō Takakatsu. Kamenojō przekazał Menkyo Kaiden kilku studentom włącznie z Gotō Magobei Masasuke. Był on jednym z wielu shihan (instruktorów) szkoły Muso Jikiden Eishin Ryu, a jego linia znana jest jako Goto Ha lub wersja Goto.
  23. Toyama Ryu Guntojutsu – Toyama Ryu Gunto Soho (戸山流軍刀操法): opracowana w 1925 roku była sztuką wojenną przygotowaną dla japońskich żołnierzy. Zawierała Kumitachi, Iaijutsu, Sojutsu (mające reprezentować bagnet), Happo Giri (八法切) – “Osiem Metod Cięcia”, Shigeki (射撃) – Celność, Tameshigiri (試し切り) – “Test Cięcia” i Muzyka Wojskowa (używana do marszu i wybijania rytmu).
  24. Noma dojo – wikipedia oraz youtube
  25. Kochi (高知市, Kōchi-shi) – miasto w Japonii, na wyspie Sikoku, ośrodek administracyjny prefektury Kōchi.
  26. Gekiken (撃剣) to ogólny termin japoński odnoszący się do swobodnej szermierki. Dzięki założeniu ochronnej zbroi i użyciu bezpiecznego miecza – repliki takiego jak fukuro-shinai, japoński szermierz (Kenjutsu-ka) czy Samurai był w stanie swobodnie fechtować z partnerem korzystając z unikalnych technik jego stylu. W 1870 roku, Sakakibara Kenkichi, dyrektor szkoły Jikishinkage-Ryu, stworzył Gekiken-kai jako współpracę, która umożliwiała szermierzom różnych stylów wspólne ćwiczenia. Był to okres gdy doceniano różnorodność stylów a zainteresowanie szermierką rozpowszechniano porzez zawody i pokazy. Z biegiem czasu wprowadzono standaryzację, której efektem były narodziny Kendo w dzisiejszej formie.
  27. Kendo jest japońską odmianą szermierki sportowej, prowadzonej przy użyciu mieczy bambusowych. Jest zarazem jedną z japońskich sztuk walki określanych wspólnym mianem budo.